De bestreden reclame-uiting
Het betreft de op 2 februari 2019 door klager per e-mail ontvangen reclame van de VriendenLoterij met de kop “Uniek en feestelijk aanbod speciaal voor u!”
De klacht
Volgens klager is de uiting strijdig met artikel 1.3 sub a van de Code reclame via e-mail 2012 (Code e-mail). Klager stelt dat hij zich niet heeft aangemeld voor de nieuwsbrief van de VriendenLoterij en geen actieve toestemming heeft gegeven voor toezending daarvan. Ook is hem bij de verkrijging van zijn gegevens door adverteerder niet het recht van verzet geboden.
Het verweer
De VriendenLoterij voert het volgende aan, kort samengevat.
Klager is in december 2018 gaan meespelen met de Postcode Loterij. Bij zijn aanmelding heeft klager de verzamel opt-in afgegeven, die (blijkens de bij het verweer gevoegde afdruk) luidt:
“Ja, ik ga akkoord en ontvang graag nieuws en uitslagen, acties en spelletjes van de Postcode Loterij, VriendenLoterij en BankGiro Loterij. Wij laten u dan ook via dit adres weten of u gewonnen heeft. U kunt zich altijd weer afmelden voor onze e-maildiensten.”
Bij de opt-in wordt vermeld dat het invullen van de gevraagde gegevens en het afgeven van de opt-in niet verplicht is. Door de opt-in in te vullen heeft klager toestemming gegeven voor toezending van de bestreden e-mail. De VriendenLoterij begrijpt uit de klacht dat klager gebruik wenst te maken van zijn recht van verzet. Dat is per 22 februari 2019 in orde gemaakt, waarbij de VriendenLoterij klager erop wijst dat rekening moet worden gehouden met een verwerkingstermijn van 6 weken.
De VriendenLoterij concludeert dat zij niet in strijd met artikel 1.3 Code e-mail heeft gehandeld.
De repliek
De repliek wordt als volgt samengevat.
Klager bevestigt dat hij (tijdelijk) heeft meegespeeld in de Postcode Loterij. Hij heeft aan de Postcode Loterij zijn gegevens verstrekt, de Postcode Loterij is dus bestandseigenaar, aldus klager. De bestreden uiting is afkomstig van de VriendenLoterij.
Klager stelt dat hij kan bevestigen noch ontkennen dat het opt-in formulier ten tijde van zijn aanmelding bij de Postcode Loterij hetzelfde was als het formulier dat is weergegeven in de schermafdruk in het verweer. De schermafdruk geeft daarover ook geen duidelijkheid. De opt-in voor nieuws, uitslagen, acties en spelletjes voor drie loterijen blijkt te zijn geclusterd. Hierdoor betreft de verzamel opt-in de facto een 12-voudige opt-in achter één checkbox, waarbij het niet mogelijk is je alleen aan te melden voor toezending van de uitslagen van de loterij waarin je gaat meespelen. Wie de loterij-uitslagen wil ontvangen, ontkomt er niet aan zich ook voor nieuws, acties en spelletjes van de drie loterijen aan te melden. Het niet-instemmen met de verzamel opt-in heeft nadelige gevolgen voor de deelnemer van een loterij, die dan immers niet op de hoogte is van de uitslagen van de betreffende loterij. Bij de opt-in is volgens klager in feite geen sprake van een vrije keuze, hij voelt zich gedwongen om toestemming te geven. Dit is strijdig met de AVG (Commissie: Algemene Verordening Gegevensbescherming) en daardoor met artikel 1.3 sub b Code e-mail.
Verder maakt klager bezwaar tegen de termijn van 6 weken die de VriendenLoterij zegt nodig te hebben voor het verwerken van klagers afmelding voor het ontvangen van reclame. Deze termijn is volgens klager in strijd met artikel 5.1 Code e-mail, waarin staat: “De bestandseigenaar draagt er zorg voor dat het verzoek op deze wijze gedaan onverwijld wordt ingewilligd.”
De dupliek
De VriendenLoterij voert in reactie op de repliek het volgende aan, verkort en zakelijk weergegeven.
De overgelegde schermafdruk van de verzamel opt-in geeft dezelfde pagina weer als de pagina die aan klager is getoond bij zijn aanmelding voor de Postcode Loterij.
De VriendenLoterij blijft bij haar standpunt dat klager geheel vrijblijvend een opt-in heeft afgegeven voor het ontvangen van e-mail van de drie genoemde loterijen. De vrijblijvendheid kon klager kennen door de mededeling dat het invullen van zijn gegevens niet verplicht is.
Uit de mededeling “Vul onderstaande gegevens in zodat wij u in de toekomst beter kunnen helpen en wij u op de gewenste manier kunnen benaderen. Invullen is niet verplicht” kon klager ook weten dat het afgeven van de opt-in niet verplicht is om mee te kunnen spelen met de Postcode Loterij. Een winnaar in de loterij wordt altijd door de loterij op de hoogte gesteld. Een gewonnen geldprijs wordt automatisch bijgeschreven op het bankrekeningnummer van de winnaar en de winnaar van een prijs in natura ontvangt een brief. Wie bij de opt-in zijn e-mailadres heeft afgegeven, wordt ook per e-mail op de hoogte gesteld van een gewonnen prijs, maar het afgeven van het e-mailadres is dus niet verplicht. Bovendien zijn uitslagen van trekkingen na te lezen op de website van de loterij. Anders dan klager stelt is er volgens de VriendenLoterij bij het afgeven van de opt-in wel sprake van een vrije keuze. De Postcode Loterij – en hiermee ook de VriendenLoterij – heeft niet in strijd met artikel 1.3 sub b Code e-mail gehandeld.
Verder voert de VriendenLoterij aan dat zij niet in strijd met artikel 5.1 Code email handelt door een verwerkingstermijn van 6 weken te communiceren na klagers afmelding voor het ontvangen van reclame via e-mail. Een verzoek om geen reclame meer te ontvangen wordt direct (onverwijld) ingewilligd, waarmee de VriendenLoterij bedoelt dat zij direct gehoor geeft aan het verzoek door de betrokkene op te nemen in haar recht-van-verzetbestand. Er kan voor de verschillende kanalen (telefoon, post en e-mail) gebruik worden gemaakt van het recht van verzet. De VriendenLoterij heeft ervoor gekozen om, ongeacht het kanaal waarvoor de afmelding is gedaan, een – ruim genomen – verwerkingstermijn van 6 weken mee te delen, binnen welke periode mogelijk nog een reclame-uiting wordt ontvangen. Overigens hanteert ook het bel-me-niet-register een verwerkingstermijn van 6 weken, aldus de VriendenLoterij.
Het oordeel van de Commissie
1.
In de eerste plaats dient beoordeeld te worden of het toezenden van ongevraagde reclame via e-mail door de VriendenLoterij aan klager in strijd is met artikel 1.3 sub a en/of sub b Code e-mail. Kort gezegd houdt artikel 1.3 sub a Code e-mail in – voor zover hier van belang – dat reclame via e-mail in beginsel is toegestaan als de geadresseerde daarvoor aan de bestandseigenaar via een actieve handeling vooraf toestemming heeft verleend. Krachtens artikel 1.3 sub b Code e-mail dient de adverteerder zich ervan te vergewissen dat de bestandseigenaar die zij inschakelt de bepalingen van de Code e-mail en toepasselijke wet- en regelgeving naleeft, waaronder het feit dat de bestandseigenaar de noodzakelijke toestemming voor het verzenden van reclame via e-mail heeft verkregen.
2.
Op grond van hetgeen partijen over en weer hebben aangevoerd, gaat de Commissie bij de beoordeling van de klacht uit van het volgende.
Klager is in december 2018 (tijdelijk) gaan meespelen met de Postcode Loterij. Hij heeft bij aanmelding een formulier te zien gekregen, waarop staat: “Vul onderstaande gegevens in zodat wij u in de toekomst beter kunnen helpen en u op de gewenste manier kunnen benaderen. Invullen is niet verplicht.” Hieronder kunnen de geboortedatum, het telefoonnummer en/of het e-mailadres worden ingevuld. Kennelijk heeft klager (in ieder geval) zijn e-mailadres opgegeven, en daarbij de opt-in aangevinkt die luidt: “Ja, ik ga akkoord en ontvang graag nieuws en uitslagen, acties en spelletjes van de Postcode Loterij, VriendenLoterij en BankGiro Loterij. Wij laten u dan ook via dit adres weten of u gewonnen heeft. U kunt zich altijd weer afmelden voor onze e-maildiensten.” Op basis van deze opt-in heeft de VriendenLoterij de bestreden reclame via e-mail aan klager gezonden.
3.
Naar het oordeel van de Commissie voert klager terecht aan dat in deze zaak de Postcode Loterij moet worden beschouwd als bestandseigenaar in de zin van artikel 1.1 Code e-mail, nu
klager zijn e-mailadres aan de Postcode Loterij heeft verstrekt. De bestreden reclame-uiting is afkomstig van de VriendenLoterij, die daarom als adverteerder moet worden aangemerkt.
Op grond van het hiervoor aangehaalde artikel 1.3 sub b Code e-mail diende de VriendenLoterij zich ervan te vergewissen dat de Postcode Loterij, overeenkomstig de Code e-mail en toepasselijke wet- en regelgeving, de voor het toezenden van de reclame via e-mail noodzakelijke toestemming van klager had verkregen. De VriendenLoterij stelt zich op het standpunt dat zij aan artikel 1.3 sub b Code e-mail heeft voldaan, omdat de Postcode Loterij (als bestandseigenaar) dankzij de onverplicht door klager afgegeven verzamel opt-in de toestemming heeft gekregen die noodzakelijk is voor het toezenden van reclame via e-mail aan klager.
4.
De Commissie volgt dit standpunt niet. Het aanbieden van de verzamel opt-in is te beschouwen als het vragen van toestemming tot het verwerken van persoonsgegevens in de zin van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). In artikel 4 sub 11 AVG is onder meer bepaald dat de toestemming moet worden gegeven op een wijze waaruit blijkt dat de betrokkene vrijelijk en specifiek de verwerking van zijn persoonsgegevens aanvaardt. De onderhavige verzamel opt-in voldoet niet aan deze vereisten. Er wordt in één opt-in toestemming gevraagd voor het gebruik van klagers e-mailadres voor verschillende doeleinden, namelijk zowel voor het doorgeven van uitslagen als voor het toezenden van commerciële berichten van de Postcode Loterij, VriendenLoterij en BankGiro Loterij. Daarbij is door de mededeling “Invullen is niet verplicht” weliswaar voldoende duidelijk dat het invullen van het e-mailadres niet noodzakelijk is om met de loterij te kunnen meespelen, maar wel wordt gesuggereerd dat men zich het beste via e-mail op de hoogte kan laten stellen van het winnen van een prijs. Wie geen commerciële berichten via e-mail wil ontvangen en om die reden de opt-in niet wil afgeven, loopt daarmee ook het voordeel mis om via e-mail te worden geïnformeerd over de loterij-uitslagen. Nu aan het weigeren van de opt-in een negatieve consequentie verbonden is, is geen sprake van een daadwerkelijk vrije keuze. Niet kan worden gezegd dat klager door het aanvinken van de verzamel opt-in vrijelijk en specifiek de verwerking van zijn persoonsgegevens heeft aanvaard en dus toestemming heeft gegeven voor het gebruik van zijn e-mailadres voor toezending van reclame, als bedoeld in de AVG.
5.
Op grond van het vorenstaande komt de Commissie tot de conclusie dat de Postcode Loterij met de door haar geboden opt-in niet de geldende wet- en regelgeving heeft nageleefd. Dit leidt tot het oordeel dat de VriendenLoterij in strijd met artikel 1.3 sub b Code e-mail heeft gehandeld, nu zij zich er niet van heeft vergewist dat de Postcode Loterij de noodzakelijke toestemming voor het verzenden via e-mail heeft verkregen. Dit impliceert tevens dat de VriendenLoterij als adverteerder artikel 1.3 sub a Code e-mail heeft overtreden, nu klager geen rechtsgeldige toestemming heeft verleend voor het toezenden van reclame via e-mail.
6.
In de tweede plaats stelt de klacht aan de orde of (het communiceren van) een verwerkingstermijn van 6 weken na afmelding voor ongevraagde reclame via e-mail in strijd is met artikel 5.1 Code e-mail. In dit artikel is bepaald dat het verzoek van een geadresseerde om geen reclame via e-mail meer te ontvangen onverwijld wordt ingewilligd.
7.
Vast is komen te staan dat klager zich na ontvangst van de bestreden uiting van de VriendenLoterij niet zelf heeft afgemeld voor verdere reclame. De VriendenLoterij is er naar aanleiding van klagers klacht vanuit gegaan dat hij gebruik wilde maken van het recht van verzet en heeft klager eigener beweging, direct na ontvangst van de klacht (op 22 februari 2019), opgenomen in haar recht-van-verzetbestand. Aldus heeft de VriendenLoterij het ‘verzoek’ van klager om hem geen reclame via e-mail meer toe te zenden onverwijld in behandeling genomen. Artikel 5.1 Code e-mail schrijft echter een onverwijlde inwilliging van het afmeldingsverzoek voor. De door de VriendenLoterij gehanteerde verwerkingstermijn van 6 weken strookt niet met dit voorschrift. In zoverre heeft de VriendenLoterij gehandeld in strijd met het bepaalde in artikel 5.1 Code e-mail. Nu niet is gesteld of gebleken dat de VriendenLoterij na de opname van klagers e-mailadres in het recht-van-verzetbestand nog reclame via e-mail aan klager heeft gezonden, zal de Commissie op dit punt de aanbeveling doen voor zover nog nodig.
8.
Gelet op het voorgaande wordt als volgt beslist.
De beslissing
De Commissie is van oordeel dat adverteerder heeft gehandeld in strijd met bepaalde in artikel 1.3 sub a en b Code e-mail. Zij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.
Voorts is de Commissie van oordeel dat adverteerder heeft gehandeld in strijd met het bepaalde in artikel 5.1 Code e-mail. Zij beveelt adverteerder voor zover nodig aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.