Reactie op rapport Regulering van reclame voor voedingsmiddelen

De Stichting Reclame Code (SRC) betreurt het dat in het rapport ’Regulering van reclame voor voedingsmiddelen’ conclusies worden getrokken die de werking van de zelfregulering via de SRC in twijfel trekken, zonder dat daarover vooraf het gesprek met de SRC is aangegaan¹.

In het rapport, dat is uitgevoerd door onderzoeksbureau Panteia in opdracht van NGO Foodwatch, wordt geconcludeerd dat ‘door de opzet van de SRC goede regels over misleidende voedingsreclame en de bescherming van consumenten tegen (ongeoorloofde) marketing niet zijn gegarandeerd.’

De rol van de Stichting Reclame Code en de Reclame Code Commissie
De SRC bevordert verantwoorde reclame via zelfregulering die geïnitieerd wordt door het adverterend bedrijfsleven zelf. Het doel van zelfregulering is om in aanvulling op formele wet- en regelgeving het consumentenvertrouwen in reclame te bevorderen en een gelijk speelveld voor het adverterend bedrijfsleven te creëren. Dit doel wordt bereikt door het opstellen van regels die rekening houden met de praktijk, en door een laagdrempelig loket te bieden voor het indienen van klachten. De onafhankelijke Reclame Code Commissie oordeelt onder voorzitterschap van een rechter aan de hand van een klacht of sprake is van reclame die in strijd is met de Nederlandse Reclame Code. De uitspraken van de Reclame Code Commissie worden door zo’n 96% van de adverteerders opgevolgd.
Daarnaast monitort de SRC, proactief en los van het feit of er klachten zijn, of de regels worden nageleefd, bijvoorbeeld op het gebied van voedingsmiddelenreclame. Hierbij wordt gebruik gemaakt van online tools die op social media platforms op zoek gaan naar mogelijke overtredingen. Tevens stimuleert de SRC verantwoorde reclame door het geven van adviezen en trainingen aan het adverterend bedrijfsleven.

De betrokkenheid van maatschappelijk actoren bij de zelfregulering 
Bij het ontwikkelen van de reclameregels wordt al sinds het begin van de zelfregulering samengewerkt met maatschappelijke actoren, zoals sinds de oprichting in 1963 tot 2022 met de Consumentenbond. Het uitgangspunt van zelfregulering is dat bedrijven zichzelf beperkingen opleggen, maar bij de uitwerking daarvan is altijd een belangrijke rol weggelegd voor het consumentenbelang. Zelfregulering onderscheidt zich van wetgeving doordat het initiatief ligt bij de bedrijven zelf in plaats van overheid of parlement, en een brede naleving kent omdat de partijen die zich aan de regels moeten houden, zelf bij het schrijven en het systeem betrokken zijn. Uniek aan de zelfregulering van reclame in Nederland is dat er, anders dan in andere landen, ook vertegenwoordigers van consument & maatschappij worden betrokken. Zowel in het totstandkomingsproces van de codes als in de klachtenbeoordeling door de Reclame Code Commissie is de stem van consument & maatschappij vast vertegenwoordigd².

¹ In tegenstelling tot wat de vermelding in het rapport doet vermoeden over de medewerking van de SRC aan het onderzoek van oktober 2022 (zie noot 1, op pagina 6) is de SRC nooit officieel benaderd voor een reactie en hebben wij via de pers een aldaar circulerende conceptversie van het rapport voor commentaar in handen gekregen. Na aandringen van de SRC bij Panteia zijn enkele (maar niet alle) onjuistheden, selectieve observaties en conclusies in het rapport aangepast. De ‘september 2022’ gedateerde (naar nu blijkt) conceptversie van het rapport met nog meer onjuistheden en eenzijdige conclusies was overigens toegevoegd aan het persbericht van de opdrachtgever Foodwatch van 19 oktober jl. De SRC betreurt het feit dat de Panteia-onderzoekers nagelaten hebben een reactie te vragen bij de SRC en zelf geen contact hebben gezocht, daar zij voor dit onderzoek wel interviews meenden te moeten opnemen met de Consumentenbond over de relatie met de SRC en de Reclamecode voor Voedingsmiddelen.

²De Nederlandse Reclame Code biedt een stevig toetsingskader voor de Reclame Code Commissie, die in geval van een klacht beoordeelt of een reclame-uiting al dan niet in strijd is met de regels. Deze code bestaat uit een algemeen deel met regels die gelden voor alle soorten reclame, ongeacht het medium, en een deel met 24 bijzondere reclamecodes. Bij 21 van die 24 codes zijn in goed overleg regels tot stand gekomen met betrokken stakeholders, ook namens consument & maatschappij. Het streven is bij alle codes altijd gericht op het bereiken van consensus met alle betrokken partijen. Slechts in 3 van de 24 codes bleek het in de praktijk uiteindelijk niet mogelijk om tot (volledige) consensus te komen met de betrokken maatschappelijke partners, in het bijzonder de Consumentenbond. In 2 van de 3 codes (de Reclamecode voor Voedingsmiddelen en de Code Telemarketing) is uitdrukkelijk opgenomen wat de redenen zijn waarom geen consensus is bereikt. In de Reclamecode voor Online Kansspelen is dit niet opgenomen, omdat de Consumentenbond daar geen behoefte aan had omdat zij naar aanleiding van de aanname van deze code de samenwerking met de Stichting Reclame Code heeft opgezegd. Sindsdien spant de SRC zich in om het gesprek gaande te houden, en onderzoekt de SRC met alle stakeholders op welke wijze de stem van consument & maatschappij het beste kan worden vormgegeven in het systeem van zelfregulering. Want dat die stem belangrijk wordt gevonden, staat niet ter discussie.