De bestreden reclame-uiting
Het betreft een paginagrote uiting in een folder van Etos. Daarin staat onder de aanhef “TEST HET
ZELF”
onder meer:
“Je hebt last van vage klachten. Daardoor voel je je onzeker. Je twijfelt of je ermee naar de huisarts zal gaan. Er zijn drie handige testen van i say die je zelf thuis kunt uitvoeren en ze hebben ook meteen de juiste behandeling voor je. Wel zo fijn in je eigen vertrouwde omgeving”.
Onder deze tekst staan foto’s van de voorkant van de verpakkingen van de producten “i say: blaas infectie !zelftest”, “i say: vaginale infectie !zelftest” en “i say: cholesterol !zelftest”. Bij die verpakkingen is ook (een deel van) de inhoud van die verpakkingen afgebeeld.
Onder voornoemde foto’s staan foto’s van (de verpakkingen van) de producten “i say: blaasinfectie*, 30 stuks”, “i say: vaginale klachten*, 14 stuks” en “i say: verhoogd cholesterol*, 180 capsules”.
De asterisken verwijzen naar de mededeling onderaan de uiting:
“*Medisch zelfzorg hulpmiddel, lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing”.
Onder de foto’s staat onder meer het volgende:
“BLAASONTSTEKING
Vermoed je dat je een blaasontsteking hebt omdat het branderig aanvoelt als je plast? Doe de test, binnen 90 seconden weet je of je het hebt. En met de capsules kun je een blaasontsteking behandelen maar ook voorkomen”.
en
“VAGINALE INFECTIE
Jeuk tussen je benen of afscheiding die vervelend ruikt? Met 1 druppel urine test je of je een vaginale infectie hebt. De vaginale tabletten helpen je van je klachten af”.
en
“CHOLESTEROLGEHALTE
Een verhoogd cholesterolgehalte is gevaarlijk voor je hart. Met 1 druppeltje bloed meet je zelf de hoogte van je cholesterolgehalte. Met de capsules kun je een verhoogd cholesterolgehalte behandelen maar ook voorkomen”.
Onderaan de uiting staat:
“Bij twijfel raadpleeg de huisarts.
*Medisch zelfzorg hulpmiddel, lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing”.
De klacht
Klaagster (Praktijkassistent Academische Huisartsenpraktijk Groningen) vindt het zorgelijk dat “drogisten” deze dure zelftesten aanbieden. Zij heeft de volgende bezwaren.
1 a.
De vaginale infectie zelftest is zeer misleidend. Met 1 druppel urine test je de blaas en de urinewegen, maar niet de vagina. Urine is dan ook niet het juiste middel om te testen of er sprake is van een vaginale infectie.
1b.
Cranberry-pillen zijn niet geschikt om vaginale infecties te behandelen.
2a.
De cholesteroltest is veel te beperkt. Cholesterol bestaat in verschillende vormen: LDL, HDL, ratio en een huisarts laat ook triglyceriden prikken om een hoog cholesterolgehalte te bepalen. Pas aan de hand van deze testuitslagen kan een huisarts bepalen of er sprake is van een verhoogd cholesterolgehalte.
2b.
Vervolgens wordt bekeken of het verhoogd cholesterolgehalte kan worden beïnvloed met dieetmaatregelen dan wel aanpassingen van de leefstijl (bv. meer bewegen, stoppen met roken) alvorens cholesterolverlagers worden ingezet.
3.
Blaasinfectie wordt met de onderhavige zelftest behoorlijk onderschat. Cranberry(pil) is een prima middel om de zuurgraad van de urine te beïnvloeden om te proberen daarmee een blaasontsteking te voorkomen. Als er echter een blaasinfectie is geconstateerd, is dat altijd reden om de huisarts te raadplegen. Een niet of onvoldoende behandelde blaasontsteking kan leiden tot nierbekkenontsteking, met als gevolg kans op blijvende nierbeschadiging.
Klaagster concludeert dat de zelftesten zeer misleidend zijn en dat deze de gezondheid ernstig kunnen schaden.
Informatie KOAG/KAG
De bestreden uiting is niet aan de KOAG/KAG voorgelegd en niet van een toelating voorzien.
De testen zijn diagnostische hulpmiddelen en vallen als zodanig niet onder de competentie van de Keuringsraad.
De onder die testen afgebeelde producten vallen wel onder de competentie van de Keuringsraad. De verpakkingsmaterialen van deze producten zijn ter keuring aan de Keuringsraad voorgelegd en zijn voorzien van een toelatingsnummer. Omdat deze producten medische hulpmiddelen klasse II (of hoger) zijn, heeft de Keuringsraad de aannemelijkheid van de geclaimde werking niet getoetst; voor die toetsing is de zogenaamde notified body verantwoordelijk.
Het verweer van adverteerder sub 1
De klacht is gemotiveerd weersproken. Op het verweer zal worden teruggekomen in het oordeel.
Het verweer van adverteerder sub 2
De klacht is gemotiveerd weersproken. Daarbij heeft adverteerder sub 2 zich deels gerefereerd aan het verweer van adverteerder sub 1. Op het verweer zal worden teruggekomen in het oordeel.
De mondelinge behandeling
De standpunten van adverteerders zijn nader toegelicht.
Het oordeel van de Commissie
De Commissie stelt voorop dat zij haar oordeel zal beperken tot de inhoud van de bestreden reclame-uiting. Zij zal zich niet uitlaten over (de werking van) de in die uiting aangeprezen zelftesten en de producten “i say: blaasinfectie, 30 stuks”, “i say: vaginale klachten, 14 stuks” en “i say: verhoogd cholesterol, 180 capsules” (hierna ook: producten) op zichzelf.
Adverteerder sub 1 heeft overigens meegedeeld dat de zelftesten respectievelijk producten medische hulpmiddelen respectievelijk medische zelfzorg hulpmiddelen zijn en dat deze hulpmiddelen na controle van het onderliggende dossier zijn genotificeerd bij de zogenaamde Aangemelde Instantie/Notified Body, een -zo heeft adverteerder sub 1 gesteld- onafhankelijke, door de overheid toegelaten certificerings- en testinstelling die controleert of medische hulpmiddelen voldoen aan alle wettelijke eisen en kwaliteitseisen.
Met betrekking tot de verschillende bezwaren overweegt de Commissie het volgende.
Ad 1a.
Dit bezwaar vat de Commissie op in die zin dat klaagster de juistheid bestrijdt van de mededeling “Met 1 druppel urine test je of je een vaginale infectie hebt”. Adverteerder sub 1 heeft de juistheid van deze mededeling voldoende aannemelijk gemaakt, en wel door te wijzen op het volgende.
Indien de vagina is geïnfecteerd met één van de twee (of beide) meest voorkomende veroorzakers van een vaginale infectie (de schimmel Candida albicans of de bacterie Garnerella vaginalis), bevinden zich specifieke antigenen in het bloed, welke antigenen worden uitgescheiden via de nieren in de urine. De testcassette van de bewuste test bevat specifieke antilichamen voor deze antigenen. Door een urinemonster te mengen met een specifieke bufferoplossing en dit mengsel aan te brengen op de testcassette, verkleurt de test bij aanwezigheid van deze antigenen in de urine.
Ad 1b.
In de bestreden uiting wordt niet gesteld of gesuggereerd dat “Cranberry-pillen” geschikt zijn om vaginale infecties te behandelen. In de uiting staat onder meer: “De vaginale tabletten helpen je van je klachten af”, zonder dat daarbij wordt ingegaan op de ingrediënten van deze tabletten. Op de in de uiting afgebeelde voorzijde van de verpakking van het product staat onder meer “cranberryactive” en zijn kennelijk cranberries afgebeeld, maar dit rechtvaardigt niet de conclusie dat de werking van de tabletten, zoals klaagster kennelijk veronderstelt, geheel is te danken aan cranberries. Adverteerder sub 1 heeft bij verweer meegedeeld dat het gaat om een combinatietablet met twee werkzame stoffen, namelijk niet alleen Cranberry-Active, maar ook Hyaluronzuur.
Gelet op het bovenstaande acht de Commissie dit bezwaar ongegrond.
Ad 2a.
In de uiting staat:
“CHOLESTEROLGEHALTE
Een verhoogd cholesterolgehalte is gevaarlijk voor je hart. Met 1 druppeltje bloed meet je zelf de hoogte van je cholesterolgehalte. Met de capsules kun je een verhoogd cholesterolgehalte behandelen maar ook voorkomen”.
Naar het oordeel van de Commissie wordt door deze tekst in de eerste plaats de suggestie gewekt dat men met de test met zekerheid kan vaststellen of men een verhoogd cholesterolgehalte heeft. De Commissie vat het onderhavige bezwaar op in die zin dat klaagster bestrijdt dat met de bewuste, naar klaagsters mening beperkte test een verhoogd cholesterolgehalte kan worden vastgesteld. Klaagster heeft gesteld dat een huisarts pas aan de hand van het bepalen van verschillende vormen van cholesterol, zoals bijvoorbeeld LDL en HDL, kan beoordelen of er sprake is van een verhoogd cholesterolgehalte.
Bij verweer heeft adverteerder sub 1 onder meer het volgende meegedeeld.
Op de verpakking en in de gebruiksaanwijzing van de onderhavige test staat dat het testresultaat een indicatie van het totaal cholesterolgehalte geeft. Het is adverteerder sub 1 bekend dat de huisarts in de huisartsenpraktijk vaak ook test op het LDL-gehalte, HDL-gehalte, triglyceriden-gehalte en de ratio’s, maar in de thuissituatie kan met het bepalen van het totaal cholesterolgehalte al een indicatie verkregen worden van het cholesterolgehalte. Daarmee kan de consument bepalen of behandeling al dan niet wordt aanbevolen of dat bijvoorbeeld de huisarts bezocht moet worden voor nader onderzoek. In de gebruiksaanwijzing is onder het kopje ‘VERGEET NIET’ daarnaast expliciet vermeld dat de zelftest niet de LDL of HDL waarden bepaalt en dat de arts eventuele aanvullende testen kan doen, aldus adverteerder sub 1.
Aangezien, zoals bij verweer meegedeeld, het testresultaat slechts “een indicatie” geeft van het totale cholesterolgehalte, acht de Commissie de zonder voorbehoud gedane mededeling “Met 1 druppeltje bloed meet je zelf de hoogte van je cholesterolgehalte” te absoluut. Uit de bestreden uiting valt niet op te maken dat het om een indicatie van het totale cholesterolgehalte gaat, hetgeen volgens het verweer wel op de verpakking en in de gebruiksaanwijzing is vermeld. In de gebruiksaanwijzing is bovendien vermeld dat de zelftest niet de LDL of HDL waarden bepaalt en dat de arts eventuele aanvullende testen kan doen. Hierop zal de gemiddelde consument bij enkele lezing van de bestreden uiting niet bedacht zijn.
Gelet op het bovenstaande acht de Commissie de bestreden uiting voor de gemiddelde consument onduidelijk ten aanzien van de van het gebruik van de test te verwachten resultaten als bedoeld in artikel 8.2 aanhef en onder b van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Dit geldt te meer nu bovenin de uiting staat:
“Je hebt last van vage klachten. Daardoor voel je je onzeker. Je twijfelt of je ermee naar de huisarts zal gaan. Er zijn drie handige testen van i say die je zelf thuis kunt uitvoeren en ze hebben ook meteen de juiste behandeling voor je. Wel zo fijn in je eigen vertrouwde omgeving”.
Deze tekst heeft een zodanig geruststellende toonzetting dat men zou kunnen denken dat men te allen tijde kan volstaan met het uitvoeren van de test en het ondergaan van de in uiting aangeprezen “juiste behandeling”, in dit geval kennelijk met het product “i say: verhoogd cholesterol”. Hierdoor zou men kunnen worden weerhouden van een bezoek aan de huisarts. Bedoelde geruststellende toonzetting wordt niet althans onvoldoende weggenomen door de relatief klein gedrukte mededeling onderin de uiting: “Bij twijfel raadpleeg de huisarts”.
Nu de gemiddelde consument er door de uiting bovendien toe kan worden gebracht een besluit over een transactie te nemen, dat hij anders niet had genomen, is de uiting misleidend en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC.
Ad 2b.
Klaagster wijst op de mogelijkheid om het eventueel verhoogde cholesterolgehalte te beïnvloeden met dieetmaatregelen dan wel aanpassingen van de leefstijl, alvorens “cholesterolverlagers” in te zetten.
In reactie hierop heeft adverteerder sub 1 meegedeeld dat het product “i say: verhoogd cholesterol, 180 capsules” geen cholesterolverlager betreft, zoals bedoeld in de NHG-standaard, volgens welke standaard cholesterolverlagers Uitsluitend Recept verkrijgbare geneesmiddelen zijn, die bijvoorbeeld wegens ongewenste bijwerkingen niet altijd de eerste voorkeur genieten. “i say: verhoogd cholesterol” is, zo luidt het verweer, een medisch zelfzorg hulpmiddel dat niet belastend is voor het lichaam. Voorts heeft adverteerder sub 1 meegedeeld dat er in de gebruiksaanwijzing op wordt gewezen dat de consument er tevens een gezonde levensstijl op na dient te houden.
Voor zover klaagster spreekt over “cholesterolverlagers” mist het bezwaar feitelijke grondslag. Voor zover klaagster bezwaar heeft tegen het gebruik van het product “i say: verhoogd cholesterol” op zichzelf, leidt dat niet tot het oordeel dat de onderhavige uiting in strijd is met de NRC.
Ad 3.
Dit bezwaar vat de Commissie op in die zin dat de uiting, waarin zowel een blaasinfectie zelftest als een behandelmethode wordt aangeprezen, consumenten ervan kan weerhouden de huisarts te raadplegen. Klaagster heeft gesteld dat een niet of onvoldoende behandelde blaasontsteking kan leiden tot nierbekkenontsteking, met als gevolg kans op blijvende nierbeschadiging.
In reactie op dit bezwaar heeft adverteerder sub 1 onder meer het volgende meegedeeld.
Bij de introductie van de test is groot belang gehecht aan de meest recente NHG-standaard Urineweginfecties van juni 2013, die bij het verweer is overgelegd. Eén van de belangrijkste wijzigingen in deze standaard is dat bij gezonde, niet zwangere vrouwen met een cystitis (urineweginfectie), een afwachtend beleid kan worden gevoerd. Dit heeft te maken met de toenemende resistentie van bacteriën voor antibiotica en het feit dat een urineweginfectie bij een gezonde, niet zwangere vrouw veelal vanzelf overgaat en zelden leidt tot complicaties als weefselinvasie. Met de test kan urineweginfectie/blaasontsteking worden aangetoond. Overigens wordt de consument er in de gebruiksaanwijzing nadrukkelijk op gewezen dat bij twijfel een arts moet worden geraadpleegd.
“i say: blaasinfectie, 30 stuks” is gebaseerd op Cranberry-ActiveTM. De actieve medische ingrediënten van Cranberry-ActiveTM voorkomen de aanhechting van de blaasinfectie veroorzakende Escherrichia coli bacteriën aan de blaaswand. Deze bacteriën worden vervolgens met de urine uitgescheiden. Op deze manier wordt een blaasinfectie behandeld en voorkomen.
In de gebruiksaanwijzing bij i say: blaasinfectie wordt de consument gewaarschuwd om in het geval er geen verbetering is binnen 5 dagen, of er iets ongewoons of onaangenaams gebeurt, een huisarts te raadplegen. In zeldzame gevallen kan er iets anders aan de hand zijn of kan een blaasinfectie verergeren en ernstigere blaas- en/of nier(bekken)beschadiging met zich brengen.
Uit bovenbedoelde reactie van adverteerder sub 1 op het onderhavige bezwaar begrijpt de Commissie enerzijds dat een urineweginfectie bij een gezonde, niet zwangere vrouw veelal vanzelf overgaat en een behandeling derhalve niet nodig is, en anderzijds dat de gebruiksaanwijzing van “i say: blaasinfectie, 30 stuks” het advies inhoudt om een huisarts te raadplegen indien dit product geen verbetering geeft en/of wanneer er “iets ongewoons of onaangenaams gebeurt”, waarbij in het verweer is gewezen op de mogelijkheid dat een blaasinfectie, zij het in zeldzame gevallen, kan verergeren en ernstigere blaas- en/of nier(bekken)beschadiging met zich kan brengen.
Het komt de Commissie gelet op het bovenstaande voor dat de test vooral is bedoeld voor gezonde, niet zwangere vrouwen, hetgeen naar het oordeel van de Commissie ten onrechte niet in de uiting tot uitdrukking komt. Eenieder zou door de uiting kunnen worden aangemoedigd om de test te doen en vervolgens de aangeprezen behandeling te ondergaan, zonder dat voldoende duidelijk is dat een bezoek aan de huisarts in een eerder stadium wellicht geraden is. In dit verband overweegt de Commissie dat in voornoemde bij het verweer overgelegde NHG-standaard Urineweginfecties een groot aantal “Risicogroepen bij urineweginfectie” wordt genoemd, waaronder bijvoorbeeld: “mannen, zwangeren en patiënten met diabetes mellitus of met verminderde weerstand”. Over de “Risicogroepen” wordt gesteld: “Bij deze groepen bestaat een verhoogd risico op een gecompliceerd beloop met weefselinvasie”.
Gelet op het bovenstaande acht de Commissie de bestreden uiting voor de gemiddelde consument onduidelijk ten aanzien van (i) de geschiktheid voor het gebruik van de test en de behandeling met het product “i say: blaasinfectie” en (ii) de van het gebruik van die test en die behandeling te verwachten resultaten als bedoeld in artikel 8.2 aanhef en onder b van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Dit geldt te meer nu bovenin de uiting staat:
“Je hebt last van vage klachten. Daardoor voel je je onzeker. Je twijfelt of je ermee naar de huisarts zal gaan. Er zijn drie handige testen van i say die je zelf thuis kunt uitvoeren en ze hebben ook meteen de juiste behandeling voor je. Wel zo fijn in je eigen vertrouwde omgeving”.
Deze tekst heeft een zodanig geruststellende toonzetting dat men zou kunnen denken dat men te allen tijde kan volstaan met het uitvoeren van de test en het ondergaan van de in uiting aangeprezen “juiste behandeling”, in dit geval kennelijk met het product “i say: blaasinfectie”. Hierdoor zou men kunnen worden weerhouden van een bezoek aan de huisarts. Bedoelde geruststellende toonzetting wordt niet althans onvoldoende weggenomen door de relatief klein gedrukte mededeling onderin de uiting: “Bij twijfel raadpleeg de huisarts”.
Nu de gemiddelde consument er door de uiting bovendien toe kan worden gebracht een besluit over een transactie te nemen, dat hij anders niet had genomen, is de uiting misleidend en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC.
Overigens hebben beide adverteerders hun verweer besloten met -samengevat- de volgende mededeling. Hoewel de klacht hier geen melding van maakt, bestaat er naar de mening van adverteerders een kans dat in de reclame een ontmoediging om naar de huisarts te gaan kan worden gelezen. Adverteerders zijn ongelukkig met deze interpretatiemogelijkheid en benadrukken dat huisartsenbezoek nimmer overbodig is of ontmoedigd mag worden. Om die reden is besloten de reclame in deze vorm niet meer te gebruiken, ondanks dat de consument volgens adverteerders met de uiting niet is misleid.
De beslissing
Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen in het oordeel onder Ad 2a en Ad 3 acht de Commissie de reclame-uiting in strijd met artikel 7 NRC. Zij beveelt adverteerders aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.
Voor het overige wijst de Commissie de klacht af.