De bestreden reclame-uiting
Het betreft de radiocommercial (hoofdspot en tag on) van Wakker Dier, waarin het volgende wordt gezegd:
Hoofdspot:
“Attentie: negentig procent van de melk in je supermarkt is sloopmelk!
Supermarkten houden bewust de prijs van melk laag en onze melkkoeien betalen hiervoor met hun leven. Ze kunnen wel twintig worden, maar gemiddeld zijn ze op hun zesde al gesloopt, door uitputting of ziekte. Dus pas op, voor je het weet heb je een fout pak te pakken.
Kijk maar op wakkerdier.nl.”
Tag on:
“Sloopmelk. Helaas overal verkrijgbaar.”
De klacht
Wakker Dier beweert dat het geven van melk koeien sloopt, en dat ze daardoor maar zes jaar oud worden. Deze beweringen zijn in strijd met de feiten uit de praktijk. Bovendien wordt met deze provocerende radiospot haat tegen melkveebedrijven aangewakkerd.
Samenvatting van het verweer
Wakker Dier licht in het algemeen toe dat zij een organisatie is die opkomt voor het welzijn van de dieren in de veehouderij en sinds de zomer van 2022 de dierenwelzijnsproblemen in de zuivelsector aankaart, omdat zij zich zorgen maakt over de melkkoeien. De melkveesector in Nederland wordt steeds intensiever en de melkproductie per koe is in de loop der jaren fors toegenomen, wat vooral is bereikt door het doorfokken op hoge melkgift, alsmede door het geven van (een) aangepast voer(rantsoen). De gemiddelde hoeveelheid melk die een koe in haar hele leven produceert is volgens de Coöperatie Koninklijke CRV meer dan 37.000 liter. Die productie wordt gemiddeld in ongeveer vier jaar bereikt. Melkkoeien in Nederland brengen het grootste deel van hun leven binnen door, meestal in een ligboxenstal. Er zijn geen wettelijke regels voor de minimale ruimte per koe of de inrichting van de ligbox. Hierdoor komt het bijvoorbeeld voor dat looppaden en ligboxen te krap en/of te hard zijn om vrij te bewegen en goed te liggen. De combinatie van veel melk geven, waar bewust op is gefokt, de leefomstandigheden op stal en de hygiëne zorgt voor tal van gezondheidsproblemen. Onder andere krijgt jaarlijks één op de vier koeien een pijnlijke uierontsteking en heeft meer dan de helft last van klauwproblemen, met vaak kreupelheid als gevolg. Gemiddeld krijgen melkkoeien rond hun tweede verjaardag hun eerste kalf en gaan ze rond hun zesde verjaardag naar de slacht. De drie belangrijkste redenen om de dieren naar de slacht te brengen zijn problemen met vruchtbaarheid (20,9%), uierproblemen (18,5%) en kreupelheid, mede door poot/klauwproblemen (15%). Buiten de intensieve melkindustrie kunnen koeien wel twintig jaar worden en een gezonde koe bereikt haar productiepiek pas rond haar achtste of negende jaar, waarna haar melkproductie nog jaren op een hoog peil blijft. Volgens de universiteit Wageningen (WUR) ligt de optimale economische levensduur van een melkkoe tussen twaalf en zestien jaar. Dat koeien niettemin veel eerder naar de slacht gaan, is veeleer het gevolg van eerdergenoemde gezondheidsproblemen, aldus Wakker Dier.
In reactie op de klacht voert Wakker Dier aan dat zij niet stelt dat de lage gemiddelde slachtleeftijd alleen het gevolg is van de hoge melkproductie. De vroege afvoer naar de slacht wordt veroorzaakt door een samenspel van verschillende factoren, waarvan de hoge melkgift er ontegenzeggelijk één is. De eerder genoemde gezondheidsproblemen (verminderde vruchtbaarheid, uierproblemen en kreupelheid) hebben een significante relatie tot de hoge melkgift, in combinatie met stalomstandigheden en genetica. Op de website van Wakker Dier is te lezen waarom het huidige systeem, dat focust op zoveel mogelijk melk voor zo min mogelijk geld, de koeien zo jong al naar de slacht drijft.
Verder betwist Wakker Dier dat zij in de radiospot of op haar website, waarnaar in de spot wordt verwezen, oproept tot haat of onverdraagzaamheid tegenover (houders van) melkveebedrijven of zich tegen hen keert. Wel is het mogelijk dat mensen naar aanleiding van de radiospot, waarin een verband wordt gelegd tussen (gebrek aan) dierenwelzijn van melkkoeien en het prijsbeleid van supermarkten, kritischer gaan kijken naar de gangbare melkveehouderij. Daar zijn volgens Wakker Dier redenen voor en aan die redenen is ook iets te doen. Het past binnen de statutaire doelstelling van Wakker Dier om mensen bewust te maken van de dierenwelzijnsproblemen in de melkveehouderij, met als doel draagvlak te creëren om het leven van melkkoeien te verbeteren. De bedoeling is de consument bewust te maken van het te lage prijspeil voor zuivel in de supermarkt en koopbereidheid te vergroten voor (duurdere) melk die een beter leven voor de melkkoeien mogelijk maakt.
De mondelinge behandeling
Het standpunt van Wakker Dier is nader toegelicht. Voor zover nodig wordt hierop ingegaan in het oordeel van de Commissie.
Het oordeel van de Commissie
1. In de bestreden radiocommercial stelt Wakker Dier dat negentig procent van de melk in supermarkten “sloopmelk” is, omdat melkkoeien als gevolg van de door supermarkten bewust laag gehouden melkprijs gemiddeld op hun zesde al zijn gesloopt door uitputting of ziekte, terwijl ze wel twintig kunnen worden. De commercial sluit af met de waarschuwing aan consumenten “Dus pas op, voor je het weet heb je een fout pak te pakken” en een verwijzing naar de website van Wakker Dier. Kern van de klacht is dat de bewering dat het geven van melk koeien sloopt en ze daardoor maar zes jaar oud worden, in strijd is met de feiten uit de praktijk. Verder is de commercial volgens klager provocerend, waardoor haat tegen melkveebedrijven wordt aangewakkerd. De Commissie overweegt als volgt.
2. Als uitgangspunt geldt dat het Wakker Dier vrij staat om in een reclame-uiting haar mening kenbaar te maken met de bedoeling consumenten bewust te maken van de volgens haar bestaande problemen in de melkvee-industrie. Voor een dergelijke opiniërende en als bijdrage aan een maatschappelijk debat bedoelde verkondiging van een denkbeeld in reclame geldt een ruime vrijheid van meningsuiting. Bij de beoordeling van de uiting stelt de Commissie zich daarom terughoudend op. Zij beperkt haar toetsing tot de vraag of de wijze waarop Wakker Dier in de commercial haar mening verkondigt de grenzen van de vrijheid van meningsuiting te buiten gaat.
3. Naar het oordeel van de Commissie is dat (op de in deze klacht aangevoerde gronden) niet het geval. De ruime vrijheid van meningsuiting geldt ook voor een denkbeeld waarover verschillend kan worden gedacht, zoals bij meningen en denkbeelden nu eenmaal het geval is. Een eenzijdige en mogelijk confronterende benadering is toegelaten en zal als zodanig worden herkend door de gemiddelde consument, die bekend mag worden verondersteld met het feit dat Wakker Dier een organisatie is die opkomt voor het welzijn van dieren (in de veehouderij). In deze context geldt ook dat Wakker Dier de door haar bedachte aanduiding “sloopmelk” voor melk zonder dierenwelzijnskeurmerk mag gebruiken, zonder dat dit betekent dat de grenzen van het toelaatbare worden overschreden. In de commercial wordt voldoende duidelijk gemaakt dat Wakker Dier hiermee doelt op melk van koeien die door uitputting of ziekte op de gemiddelde leeftijd van zes jaar ‘gesloopt’ in de zin van ‘op’ zijn. Er wordt niet gesteld of gesuggereerd dat melkkoeien door het geven van melk op zich worden ‘gesloopt’. Wel stelt Wakker Dier dat de hoogte van de melkgift, in combinatie met leefomstandigheden en genetica, een belangrijke rol speelt bij de lage gemiddelde slachtleeftijd van melkkoeien in de reguliere veehouderij. Naar het oordeel van de Commissie heeft Wakker Dier deze bewering met stukken onderbouwd en de juistheid ervan aannemelijk gemaakt. Verder is van het aanwakkeren van haat tegen melkveebedrijven naar het oordeel van de Commissie geen sprake.
4. Ten overvloede merkt de Commissie op dat zij naar aanleiding van een andere klacht op andere gronden de bestreden radiocommercial in strijd met artikel 5 NRC heeft bevonden (dossier 2023/00570B). Op de door klager in de onderhavige zaak aangevoerde gronden kan de klacht echter niet slagen. Daarom wordt als volgt beslist.
De beslissing
De Commissie wijst de klacht af.