De bestreden reclame-uiting
Het betreft een televisiecommercial van TOTO waarin reclame wordt gemaakt voor het online kansspel blackjack. In de commercial is een groene gorilla te zien die een groene koningsmantel en een kroon met daarop het woord “Koning” draagt. Terwijl hij danst met een vrouw zingt hij: “Ik ben Koning Toto. Gewonnen met casino. De koning van de blackjack. Mijn meissie vindt mij zo te gek.” Vervolgens wendt hij zich af van de vrouw, neemt de plaats in van de pianist achter de piano en zingt verder: “Dit is hoe je je voelt als je de koning bent” (kort beeld van de gorilla spelend op de piano op een bergtop). “Ik ben Koning Toto.” Op dat moment kijkt de vrouw op haar telefoon en roept blij: “Ja, 21!” Als de gorilla beteuterd vraagt “Hoe bedoel je?” en de vrouw juichend roept “Yes!” is te zien dat de gorilla ‘uit elkaar ploft’ in een groene wolk en de vrouw verandert in een groene gorilla die danst en zingt: “Nu ben ik Koningin Toto”. Aan het eind van de commercial zegt de voice-over: “Speel mee en wordt ook Koning Toto.”
De klacht
Reclames voor online kansspelen zijn niet bevorderend voor de gezondheid, gelet op de kwetsbaarheid van veel kijkers voor verslaving. De bestreden commercial is daar een voorbeeld van, omdat deze uiting volgens klager in strijd is met de volgende artikelen van de Reclamecode Online Kansspelen (ROK):
artikel 3.1. sub b: de reclame kan niet doorgaan voor terughoudend;
artikel 4.2 sub b, d en e: gesuggereerd wordt dat het winnen van kansspelen en het worden van Koning Toto leidt tot sociaal geluk en bewondering, groei van persoonlijke kwaliteiten of zelfvertrouwen (“Ik ben zo blij met mezelf”) en aantrekkelijkheid van de speler (“Mijn meissie vindt mij zo te gek”);
artikel 6.5 sub a: beargumenteerd kan worden dat de vrouw in de reclame jonger dan 25 zou kunnen zijn;
artikel 6.5 sub b: een groene gorilla is een fictief karakter dat aantrekkingskracht kan hebben op minderjarigen of jongvolwassenen.
Bovengenoemde aspecten van de reclame kunnen een effect hebben op kwetsbare groepen en zouden deze kunnen aanzetten tot het deelnemen aan online kansspelen, aldus klager.
Het verweer
Het standpunt van adverteerder, zoals weergegeven in het schriftelijke verweer en nader toegelicht ter zitting, wordt als volgt samengevat.
Klager heeft niet onderbouwd waarom de reclame niet kwalificeert als terughoudend. Voor zover klager meent dat reclame voor online kansspelen niet zou zijn toegestaan en/of in het algemeen zou aanzetten tot kansspelverslaving, wordt dit door adverteerder betwist. Het maken van reclame voor online kansspelen is toegestaan binnen de wettelijke kaders. TOTO onderschrijft de voor deze reclame geldende eisen en de commercial voldoet daaraan. Bovendien is reclame nodig om consumenten kennis te laten nemen van het vergunde aanbod van (online) kansspelen en te voorkomen dat zij terechtkomen bij illegale aanbieders (kanalisatiefunctie).
De commercial is humoristisch bedoeld en de tekst dient niet zo letterlijk te worden genomen als klager kennelijk doet. Er wordt op ludieke wijze ingespeeld op het feit dat iedereen zich slechts voor een kort moment Koning TOTO kan wanen, totdat de volgende speler wint. Dat Koning TOTO zichzelf serieus lijkt te nemen als hij heeft gewonnen, wordt teniet gedaan doordat hij transformeert in de volgende persoon die wint.
De vrouw die in de commercial is te zien is 32 jaar, dus ruim boven de in artikel 6.5 sub a ROK gestelde grens van 25 jaar. Zonder nadere onderbouwing door klager, die ontbreekt, kan niet worden aangenomen dat de vrouw er jonger uitziet dan 25 jaar.
Met betrekking tot klagers bezwaar dat het gebruiken van de groene gorilla aantrekkingskracht kan hebben op minderjarigen en jongvolwassenen en daarom niet is toegestaan, voert adverteerder het volgende aan. Uit artikel 6.5 sub b van de Reclamecode Online Kansspelen (ROK) blijkt dat fictieve karakters alleen niet in reclame mogen worden gebruikt als verwacht mag worden dat deze voornamelijk aantrekkingskracht hebben op minderjarigen of jongvolwassenen. Klager stelt noch onderbouwt dat de gebruikte gorilla voornamelijk aantrekkingskracht op minderjarigen en jongvolwassenen zou hebben. Het enkele feit dat een dergelijk karakter aantrekkingskracht kán hebben op minderjarigen of jongvolwassenen betekent niet dat het gebruik ervan verboden is. Ook heeft een fictief karakter niet zonder meer voornamelijk aantrekkingskracht op minderjarigen of jongvolwassenen. Er zijn immers fictieve karakters die duidelijk op een oudere doelgroep zijn gericht (bijvoorbeeld Fokke en Sukke, Kamagurka). Dat geldt ook voor de gorilla. Dit blijkt uit de vormgeving, de gebruikte stijl van animatie, de wijze waarop de gorilla wordt gepresenteerd en zich gedraagt als volwassen persoon in een chique restaurant met pianomuziek en door het duidelijk op een oudere doelgroep gerichte genre waarin de gorilla zingt. De gorilla is geen bekende superheld of stripfiguur, zodat ook geen associatie kan bestaan met bekende (strip)figuren die mogelijk wel voornamelijk jongvolwassenen aanspreken. Verder wijst adverteerder in dit verband op het feit dat de commercial op de lineaire televisiediensten alleen wordt uitgezonden na 22.00 uur en via online media alleen te zien is voor personen van 24 jaar of ouder. De commercial wordt immers verspreid onder mensen waarvan uit de accountgegevens volgt dat ze ouder dan 24 jaar zouden zijn. Hiermee wordt er eveneens voor gezorgd dat er significant minder minderjarigen en jongvolwassenen worden bereikt.
Adverteerder concludeert dat zij niet in strijd met de ROK heeft gehandeld.
Het oordeel van de Commissie
1.
Bij gebreke van een nadere onderbouwing van de klacht dat de bestreden commercial niet voldoet aan de algemene eis van terughoudendheid in artikel 3.1 ROK, gaat de Commissie ervan uit dat dit bezwaar samenhangt met de bezwaren waarbij klager zich beroept op artikel 4.2 sub b, d en e ROK. In artikel 4.2 ROK is bepaald, voor zover hier van belang, dat reclame voor online kansspelen niet stelt of suggereert dat deelname leidt tot sociale acceptatie of geluk (sub b), tot groei van persoonlijke kwaliteiten of zelfvertrouwen (sub d) of dat een speler door deelname seksueel of anderszins aantrekkelijker wordt (sub e).
2.
Naar het oordeel van de Commissie zouden de aanduidingen “Koning TOTO” en “Koning van de blackjack” alsmede de door klager aangehaalde zinsneden “Ik ben zo blij met mezelf” en “Mijn meissie vindt mij zo te gek” op zichzelf genomen kunnen duiden op geluk, een groeiend zelfvertrouwen en een grotere aantrekkelijkheid van de speler. Bij de beoordeling moet echter worden uitgegaan van de commercial als geheel. Uit de context blijkt voldoende duidelijk dat de door de groene gorilla geuite gevoelens een overdreven en niet serieus te nemen weergave van de werkelijkheid vormen. Zodra immers de groene gorilla zijn gevoel als ‘Koning TOTO’ en ‘koning van de blackjack’ beschrijft, wordt hij in feite bespottelijk gemaakt doordat hij uit elkaar ploft en een andere speler die heeft gewonnen zijn rol en gedaante overneemt. Op grond hiervan acht de Commissie de commercial niet in strijd met de artikelen 3.1 en/of 4.2 sub b, d en e ROK.
3.
Krachtens artikel 6.5 sub a ROK mag reclame voor online kansspelen geen gebruik maken van “personen jonger dan 25 jaar of die er uitzien alsof ze jonger dan 25 jaar zijn”. De niet nader toegelichte stelling in de klacht dat “beargumenteerd kan worden dat de vrouw in de reclame jonger dan 25 zou kunnen zijn” is door adverteerder gemotiveerd weersproken met de mededeling dat de betreffende vrouw 32 jaar is. De Commissie ziet geen aanleiding om aan te nemen dat adverteerder in strijd met artikel 6.5 sub a ROK heeft gehandeld.
4.
Ten slotte stelt de klacht dat de groene gorilla een fictief karakter is dat aantrekkingskracht kan hebben op minderjarigen of jongvolwassenen waardoor de uiting in strijd is met artikel 6.5 sub b ROK.
Dit artikel luidt:
“6.5 Reclame voor online kansspelen gebruikt onder meer geen:
(…)
b. Stripfiguren, superhelden of andere fictieve karakters of figuren waarvan verwacht mag worden dat die voornamelijk aantrekkingskracht hebben op minderjarigen of jongvolwassenen.”
Blijkens de definities in artikel 2 ROK wordt onder ‘minderjarige’ een persoon jonger dan 18 jaar verstaan en onder ‘jongvolwassene’ een persoon van 18 jaar of ouder, maar jonger dan 24 jaar.
5.
Deze klacht kan naar het oordeel van de Commissie op grond van het volgende niet slagen.
Niet is weersproken dat de groene gorilla geen bestaande stripfiguur of bekende superheld is. De vraag die dus moet worden beantwoord is of de groene gorilla moet worden aangemerkt als fictief karakter of figuur waarvan verwacht mag worden dat deze in de eerste plaats (“voornamelijk”) aantrekkingskracht heeft op personen jonger dan 24 jaar. De Commissie acht weliswaar aannemelijk dat de gorilla ook (een deel van de) minderjarigen en jongvolwassenen zal kunnen aanspreken, maar dit enkele gegeven biedt onvoldoende steun voor het oordeel dat de groene gorilla moeten worden aangemerkt als een fantasiefiguur die speciaal appelleert aan jongeren of als fictief karakter waarvan verwacht mag worden dat voornamelijk minderjarigen of jongvolwassenen zich door dit karakter aangesproken zullen voelen. De Commissie acht onvoldoende concrete feiten en omstandigheden aanwezig om de door adverteerder aangevoerde argumenten dat de uitingen niet voornamelijk personen onder de 24 jaar zullen aanspreken – zoals vormgeving, presentatie en omgeving van de gorilla – niet valide te achten. Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de bestreden uiting met het gebruik van de groene gorilla niet de door de ROK in artikel 6.5 sub b gestelde grens van het toelaatbare overschrijdt. Daarbij komt dat de uiting niet vóór 22.00 uur op televisie is uitgezonden en via online media (YouTube) alleen na leeftijdsverificatie is te zien voor personen van 24 jaar of ouder.
6.
Op grond van het voorgaande wordt als volgt beslist.
De beslissing
De Commissie wijst de klacht af.