De bestreden uiting
Het betreft een geadresseerde brief (“aan de ouder/opvoeder van [naam, adres, onderscheidend nummer]), waarin onder meer staat:
“Wist u dat uw kind op school een ‘Bibliotheek op school’ heeft? De school van uw kind en de Bibliotheek Gelderland Zuid werken samen om leesplezier en informatievaardigheden bij de leerlingen te vergroten. Als bibliotheek bieden we de school een steeds wisselende collectie van boeken in combinatie met waardevolle activiteiten.
Gratis lid van de bibliotheek, in én buiten de school
Vanaf het moment dat we gingen samenwerken met de school, hebben we alle leerlingen via de school ook een gratis bibliotheekabonnement voor onze openbare bibliotheken cadeau gedaan. Hiermee zijn leerlingen tot hun achttiende gratis lid van de openbare bibliotheek en kunnen zij in onze 26 bibliotheken (voor)leesboeken, spannende strips, mooie prentenboeken, leuke films en de nieuwste e-books lenen.
Lid blijven van de bibliotheek buiten de school?
Uit onze gegevens blijkt dat uw kind op dit moment geen gebruik maakt van dit bibliotheekabonnement. Wilt u wel gebruik maken van het abonnement in onze bibliotheken dan kunt u gratis een pas aanvragen bij een van onze bibliotheken. Uw kind kan dan meteen een stapel leuke boeken mee naar huis nemen. Wilt u geen gebruik meer maken van het bibliotheekabonnement buiten de ‘Bibliotheek op school’, dan hoeft u niks te doen. Na 2 maanden wordt uw kind afgemeld voor dit bibliotheekabonnement.
Voor het lidmaatschap van de ‘Bibliotheek op school’ verandert er niets, voor het lenen van boeken in deze bibliotheek heeft uw kind geen pas nodig. Uw kind blijft hiervoor wel in ons systeem staan voor het gebruik van de ‘Bibliotheek op school’. Uw gegevens worden echter verder niet door ons gebruikt, slechts voor statistische doeleinden.
(…)”.
De klacht
De klacht wordt als volgt samengevat.
In de brief wordt de suggestie gewekt dat de bibliotheek en klagers kind een overeenkomst zijn aangegaan, die binnenkort eindigt of verlengd moet worden. Volgens klager is er geen klantrelatie, zijn de persoonsgegevens niet verkregen uit hoofde van een overeenkomst of na verkoop van een product of dienst.
Klagers dochter heeft begin 2018 “ongevraagd” van de juf in de klas een pas van de bibliotheek gekregen. Klager heeft de bibliotheek er toen op gewezen dat er nooit een overeenkomst tot stand is gekomen, en de persoonsgegevens van zijn kind onrechtmatig verkregen en verwerkt zijn. Uit de brief die hij nu ontving (de onderhavige uiting) blijkt dat er nog steeds persoonsgegevens onrechtmatig worden verwerkt: er is geprofileerd en gekeken naar het gebruik van de pas en ook voor de verzending van deze brief zijn onrechtmatig persoonsgegevens verwerkt. De brief, die aanspoort tot verlengen of opnieuw afsluiten van het abonnement is direct mail, aldus klager. Klager en zijn dochter staan ingeschreven bij Postfilter.
Volgens klager handelt de bibliotheek in strijd met de volgende artikelen:
Artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC) wegens strijd met de algemene verordening gegevensbescherming (AVG), artikelen 8 en 14 NRC;
Artikel 7 Code brievenbusreclame (CBR);
Artikelen 5.2 en 6.2 Code Postfilter;
Artikel 2 lid 1 onder cen de artikelen 9, 12 lid 1 en lid 2 van de Kinder- en Jeugdreclamecode.
Klager verwijst ten slotte in zijn klacht op de beslissing van de Commissie in dossier 2016/00160, waarin de bibliotheek een aanbeveling heeft gekregen.
Het verweer
Het verweer wordt als volgt samengevat.
Vanuit een landelijk georganiseerde aanpak biedt de bibliotheek scholen een bibliotheek op school aan. Bij deelnemende scholen wordt op locatie de ‘Bibliotheek op school’ (dBos) gerealiseerd. Leerlingen worden via de deelnemende school aangemeld bij de bibliotheek. Daar ligt een verwerkersovereenkomst aan ten grondslag.
De brief had niet door de bibliotheek, maar door de school aan klager gestuurd moeten worden, aldus de bibliotheek. De eerdere communicatie over dit onderwerp was ook via de school verlopen. Nu heeft klager een brief ontvangen waarvan hij de herkomst niet kon plaatsen, wat tot onduidelijkheid heeft geleid. Dit rekent de bibliotheek zichzelf aan.
De zin “na 2 maanden wordt uw kind afgemeld voor dit bibliotheekabonnement” lijkt te impliceren dat de gegevens van de ouders van de kinderen in het systeem van de bibliotheek beschikbaar blijven, terwijl dit juist niet zo is. De brief was juist bedoeld om gegevens van kinderen die geen gebruik maken van het reguliere lidmaatschap uit het systeem te verwijderen.
Dit is ook gebeurd: de persoonsgegevens van de dochter van klager zijn uit het systeem verwijderd, wat bij brief van 23 oktober 2018 aan klager bevestigd is. Hetzelfde zal gebeuren met de gegevens van de overige geadresseerden die geen pas voor regulier lidmaatschap hebben aangevraagd.
Ook de gegevens die door de school zijn verzameld in het kader van het dBos programma zijn verwijderd. Voor deze gegevens geldt dat de school de verwerkingsverantwoordelijke is. De bibliotheek kan – als verwerker- niet zelfstandig besluiten om deze gegevens te verwijderen, daarvoor moet klager bij de school zijn. De bibliotheek heeft in dit incidentele geval besloten om de gegevens van de dochter van klager te verwijderen, en dit achteraf met de school afgestemd.
De brief zal niet meer verstuurd worden en de bibliotheek heeft haar werkwijze aangepast: nieuwe leerlingen worden niet meer na een akkoord van de school aangemeld voor een regulier lidmaatschap. Op school zal het aanbod kenbaar worden gemaakt aan de ouders, en desgewenst kan dan bij de bibliotheek een lidmaatschap worden verkregen.
Voor wat betreft klagers verwijzing naar dossier 2016/00160 geldt dat dat een andere situatie betrof, aldus verweerder.
Repliek en dupliek
Klager volhardt in zijn standpunt en verweerder heeft hierop gereageerd. De standpunten van partijen zijn, voor zover van belang bij de beoordeling, in het oordeel van de voorzitter opgenomen.
Het oordeel van de voorzitter d.d. 19 december 2018
De uiting betreft het lidmaatschap van de bibliotheek van het kind van klager. In de uiting wordt op het bestaande abonnement geattendeerd en op de mogelijkheden die het biedt. Van de aanprijzing van een nieuw abonnement is derhalve geen sprake. De uiting blijft verder beperkt tot de beschrijving van de mogelijkheden van het bestaande abonnement. Daarnaast wordt klager geïnformeerd over het feit dat het lidmaatschap vanzelf eindigt indien hij geen gebruik meer wenst te maken van het abonnement. Ook hierin ziet de voorzitter geen aanprijzing. De inhoud van de uiting ziet blijkens het voorgaande op een bestaand abonnement en bevat mededelingen die passen in het kader van een zakelijk bericht over dat abonnement. Dat in de uiting ook wordt gewezen op de mogelijkheid desgewenst alsnog van het abonnement gebruik te maken (“Uw kind kan dan meteen een stapel leuke boeken mee naar huis nemen”), maakt de uiting nog niet tot een vorm van reclame, werving of verkoopbevordering (vgl. CBB 5 juni 2014, ECLI:NL:CBB:2014:206). Nu de uiting geen reclame-uiting in de zin van artikel 1 van de Nederlandse Reclame Code betreft, kan de voorzitter verder niet over de klacht oordelen, zodat wordt beslist als volgt.
De beslissing van de voorzitter
De voorzitter wijst de klacht af.
Het bezwaar van klager
Het oordeel van de voorzitter is gebaseerd op de onjuiste aanname dat er een abonnement tot stand is gekomen en dus sprake is van een bestaand abonnement.
Er is geen sprake geweest van een abonnement, noch van een zogeheten dBos-abonnement. Om die reden is er wél sprake van aanprijzing, namelijk de aanprijzing van een (nieuw) abonnement. Klager wijst op de volgende aanprijzingen in de brief: “Hiermee zijn leerlingen tot hun achttiende gratis lid van de openbare bibliotheek en kunnen zij in onze 26 bibliotheken (voor)leesboeken, spannende strips, mooie prentenboeken, leuke films en de nieuwste e-books lenen”; “… dan kunt u gratis een pas aanvragen bij een van onze bibliotheken. Uw kind kan dan meteen een stapel leuke boeken mee naar huis nemen” (onderstrepingen door klager). Volgens klager is de oproep: wordt nu gratis (opnieuw) lid en geniet van de voordelen. Dit is naar zijn mening geen feitelijke beschrijving van de mogelijkheden van een niet bestaand abonnement. Voor het ‘dBos’-abonnement geldt hetzelfde: dat is volgens klager ook nooit afgesloten. De vergelijking met de CBB 5 juni 2014, ECLI:NL:CBB:2014:206 gaat volgens klager niet op, want dat was een ander geval (waarin er wel een overeenkomst was).
Volgens klager was de bibliotheek er van op de hoogte dat er geen abonnement was, en had zij dit ook erkend. De bibliotheek eet volgens klager van twee walletjes: aan de ene kant wijst zij de school aan als verantwoordelijke (die dit overigens niet erkent), en aan de andere kant beroept zij zich op haar publieke taak. In dat geval kan zij gewoon verantwoordelijk gehouden worden voor de verwerking van de persoonsgegevens, aldus klager.
De reactie van verweerder op het bezwaar
De reactie van verweerder op het bezwaar is voor zover van belang in het oordeel van de Commissie opgenomen.
Het oordeel van de Commissie
Aan klager (“de ouder/opvoeder van”) is een brief gestuurd waarin erop wordt gewezen dat de dochter van klager geen gebruik maakt van het abonnement, dat vanaf het moment dat verweerder ging samenwerken met de school aan alle leerlingen gratis cadeau is gedaan. In feite geeft het door verweerder genoemde abonnement aan kinderen van de scholen waarmee verweerder samenwerkt de mogelijkheid gratis boeken bij de openbare bibliotheek te lenen. Naar het oordeel van de Commissie houdt dit “abonnement” geen overeenkomst in, maar biedt het alleen een mogelijkheid waarvan de betrokken leerlingen wel of niet gebruik kunnen maken. Terecht heeft klager dan ook opgemerkt dat geen overeenkomst tussen zijn dochter en de bibliotheek tot stand is gekomen.
In de brief wordt de consequentie van geen gebruik maken van de mogelijkheid aangegeven: “Wilt u geen gebruik meer maken van het bibliotheekabonnement buiten de ‘Bibliotheek op school’, dan hoeft u niks te doen. Na 2 maanden wordt uw kind afgemeld voor dit bibliotheekabonnement.” Verweerder heeft toegelicht dat met afmelden is bedoeld dat de gegevens van kinderen die geen gebruik maken van de geboden mogelijkheid om boeken bij de openbare bibliotheek te lenen uit het systeem worden verwijderd. Zo de formulering op dit punt tot onduidelijkheden heeft geleid bij klager, kan niet gezegd worden dat deze onduidelijke formulering als reclame moet worden gezien.
Dat zoals klager heeft gesteld en verweerder heeft bevestigd dat de brief niet door verweerder had mogen worden gestuurd – het was immers de school die de mogelijkheid bood – maakt de inhoud van de brief niet anders. In de brief wordt uitgelegd wat er gebeurt als een leerling geen gebruik maakt van de geboden mogelijkheid, te weten dat die mogelijkheid op een gegeven moment ophoudt. Gaat een leerling wel boeken lenen, dan kan dat tot zijn of haar achttiende jaar. De inhoud van de brief betreft niet het aanprijzen van nieuwe diensten van de bibliotheek, nu op een voor de leerlingen reeds bestaande faciliteit (de mogelijkheid om boeken te lenen en te lezen) wordt gewezen en kan dan ook niet als reclame worden beschouwd. De Commissie kan daarom niet over de klacht oordelen.
De beslissing
De Commissie bevestigt de beslissing van de voorzitter tot afwijzing van de klacht.