De bestreden uiting
Het betreft de op NS-treinen over de volle lengte aangebrachte bestickering in de roze kleuren van de OV-chipkaart (campagne), met daarop enkele malen het NS-logo en de teksten “De OV-chipkaart brengt je nu door heel Nederland” en “Van Zeeland naar Groningen, via Noord-Brabant en Limburg, door Gelderland, over Utrecht, langs Zuid-Holland, via Flevoland, door Overijssel, langs Drenthe en via Friesland”, met daarbij een voor iedere provincie kenmerkende afbeelding.
De klacht
De tekst “De OV-chipkaart brengt u door heel Nederland” bevat valse voorlichting, is misleidend en kan ernstige (financiële) overlast voor de reiziger veroorzaken. Het is weliswaar bij NS mogelijk om met de OV-chipkaart te reizen, maar in de treinen van de regionale vervoersmaatschappijen Arriva, Veolia, Syntus en Connexxion is dat nog niet het geval. Op de stations waarvan door deze vervoerders gebruik wordt gemaakt, zijn geen in- en uitcheckpalen aanwezig. Zo kan een reiziger die zijn reis is begonnen met een NS-trein en heeft ingecheckt met zijn OV-chipkaart bij aankomst op een station zonder in- en uitcheckpalen niet met de OV-chipkaart uitchecken, waardoor hij zijn borg (20 euro voor een 2e klasreiziger) kwijt is. Bovendien kan een reiziger die bij een van de regionale treinvervoerders abusievelijk gebruik maakt van de OV-chipkaart een boete krijgen voor het reizen zonder geldig vervoersbewijs.
Het verweer
De bestreden uiting is een gezamenlijke uiting van NS en VenW.
Verweerders voeren primair aan, dat de op de NS-treinen aangebrachte bestickering geen reclame is omdat de bestickering geen aanprijzing is, maar een zuiver feitelijke mededeling betreft over de mogelijkheid om bij NS met de OV-chipkaart door heel Nederland te reizen.
Subsidiair voeren verweerders aan, dat de uiting niet onjuist is. Reizigers kunnen daadwerkelijk met NS in alle provincies van Nederland met gebruikmaking van de OV-chipkaart reizen. De in de uiting verstrekte informatie is evenmin onduidelijk of dubbelzinnig in de zin van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Voor de redelijk geïnformeerde, omzichtige en oplettende consument is, gelet op de totale uiting, voldoende duidelijk dat de boodschap in de uiting alleen betrekking heeft op NS, omdat de bestickering het logo van NS bevat, de uiting is aangebracht op een type trein dat alleen door NS wordt gebruikt en de bestickerde treinen alleen als intercity op NS-trajecten rijden. De connectie tussen de uiting en NS wordt versterkt door de tegelijkertijd op NS-stations gevoerde postercampagne met de tekst: “De OV-chipkaart brengt je door heel Nederland. Nu ook met NS”. De uiting is op slechts twee NS-treinen aangebracht en vormt daarmee een klein onderdeel van de landelijke voorlichtingscampagne over de OV-chipkaart, waarbij via verschillende kanalen informatie wordt verstrekt over de aanschaf, het gebruik en de beperkingen van de OV-chipkaart. Bovendien worden reizigers via borden op de stations, omroepberichten in de treinen en op de stations en berichten op de online reisplanner van NS en de websites van de regionale treinvervoerders gewaarschuwd indien op (een deel van) het reistraject nog niet met de OV-chipkaart gereisd kan worden. Door het ontbreken van incheckpalen bij regionale vervoerders kunnen reizigers daar niet per ongeluk inchecken met een OV-chipkaart.
Evenmin is sprake van oneerlijke reclame, omdat niet aannemelijk is dat de boodschap op de bestickerde treinen het economisch gedrag van de reiziger (wezenlijk) verstoort.
De repliek
Klager handhaaft zijn standpunt en voegt daaraan toe, dat de uiting wel reclame is, nu de campagne waarvan de bestickerde treinen deel uitmaken tot doel heeft de consument over te halen een OV-chipkaart aan te schaffen.
In de bestreden uiting wordt niet duidelijk gemaakt dat de boodschap “De OV-chipkaart brengt je nu door heel Nederland” alleen betrekking heeft op de treinen van NS. De vermelding van het NS-logo elders op de bestickerde treinen is daartoe onvoldoende, evenals de aanvullende postercampagne en het specifieke treintype, dat door de meeste reizigers niet als typisch voor NS wordt herkend. De bedoeling van de uiting is kennelijk te communiceren dat NS reizigers nu met de OV-chipkaart door heel Nederland brengt, maar zo luidt de tekst van de uiting niet.
De situatie dat voor een overstap tussen twee NS-treinen andere regels gelden dan bij een overstap tussen een NS-trein en een regionale trein, en dat in- en uitchecken bij regionale vervoerders nog niet mogelijk is, kan zorgen voor verwarring, ongemak en eventueel financieel nadeel bij reizigers.
De mondelinge behandeling
Partijen handhaven hun standpunten en lichten deze mondeling nader toe.
Door verweerders zijn daarbij pleitaantekeningen overgelegd. Ter verdere ondersteuning van hun stelling dat geen sprake is van reclame hebben verweerders aangevoerd dat het rijk de kosten van de bestickering van de treinen voor zijn rekening heeft genomen. Voorts voeren verweerders aan dat sinds het moment dat de bestickerde treinen zijn gaan rijden bij de regionale vervoerders geen toename van het aantal klachten van reizigers over de OV-chipkaart is waargenomen. In regio’s waar de OV-chipkaart wordt ingevoerd, wordt dit gecommuniceerd.
Het oordeel van de Commissie
1 In de eerste plaats dient beoordeeld te worden of de bestreden uiting reclame is in de zin van artikel 1 NRC. De Commissie beantwoordt deze vraag bevestigend. Krachtens artikel 1 NRC dient onder reclame te worden verstaan: iedere openbare aanprijzing van goederen, diensten of denkbeelden. Bij de bestickering op de twee NS-treinen en de slogan “De OV-chipkaart brengt je nu door heel Nederland” is geen sprake van een louter feitelijke mededeling of informatieverstrekking. De uiting heeft een duidelijk aanprijzend karakter voor de aanschaf en het gebruik van de OV-chipkaart waarmee nu (met NS) door heel Nederland gereisd kan worden. Zoals in de toelichting bij artikel 1 NRC staat, is voor de beoordeling of sprake is van reclame niet bepalend of de aanprijzing tegen betaling is geplaatst.
2 De slogan “De OV-chipkaart brengt je nu door heel Nederland”, waartegen de klacht is gericht, is op zichzelf beschouwd niet geheel juist, nu vaststaat dat bij enkele regionale treinmaatschappijen op dit moment nog niet met de OV-chipkaart gereisd kan worden. Bij de beoordeling of sprake is van misleidende reclame dient echter, zo is bepaald in artikel 8.1 NRC, mede te worden gelet op al haar kenmerken en omstandigheden, de feitelijke context, de beperkingen van het communicatiemedium en het publiek waarvoor de reclame is bestemd.
3 Bij de beoordeling of reclame misleidend is dient voorts, krachtens de aanhef van artikel 8.2 NRC, te worden uitgegaan van de gemiddelde consument, waaronder volgens vaste jurisprudentie wordt verstaan de normaal geïnformeerde, redelijk oplettende en omzichtige, gemiddelde consument van de producten of diensten waarop de betrokken reclame betrekking heeft.
4 De uiting op de NS-treinen maakt deel uit van de landelijke campagne waarin aandacht wordt gevraagd voor de invoering en de mogelijkheden van de OV-chipkaart. Naar het oordeel van de Commissie mag als algemeen bekend worden verondersteld, dat sprake is van een gefaseerde invoering van de OV-chipkaart.
Alvorens met een OV-chipkaart te kunnen reizen, moet deze worden aangeschaft en moet het reisproduct worden geladen. Bij deze stappen wordt informatie over de mogelijkheden van de OV-chipkaart verstrekt. Voorts wordt op de NS-reisplanner en op de websites van de regionale treinvervoerders vermeld dat op bepaalde trajecten nog niet met de OV-chipkaart kan worden gereisd. Gelet op al deze omstandigheden acht de Commissie het niet waarschijnlijk, dat de gemiddelde (trein)reiziger door de mededeling “De OV-chipkaart brengt je nu door heel Nederland” op (slechts) twee treinen zodanig in verwarring wordt gebracht, dat hij de fouten begaat en financieel nadeel ondervindt als door ROVER beschreven.
Uitgaande van de gemiddelde consument en gelet op alle omstandigheden en de context van de reclame acht de Commissie de bestreden uiting niet misleidend.
5 Uit hetgeen is overwogen onder 4 volgt dat evenmin sprake is van oneerlijke reclame, nu naar het oordeel van de Commissie het economische gedrag van de consument waarop de reclame is gericht door de bestreden reclame niet wezenlijk wordt verstoord.
De beslissing
De Commissie wijst de klacht af.